Հայաստանը հանուն խաղաղության պատրաստ է գնալ զիջումների
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆիկոլ Փաշինյանի իշխանությունն Ադրբեջանի հետ սահմանի սահմանազատման գործընթացը տեսնում է որպես հանրապետության անվտանգության երաշխիք։ Միաժամանակ, Հայաստանի ընդդիմությունը հույս ունի բողոքի հերթական ալիք բարձրացնել, ինչպես դա արեց 2024 թվականին, գրում է ng.ru–ն։
Հայաստանի արտաքին հետախուզության ծառայությունը (ԱՀԾ) 2025 թվականին Ադրբեջանի կողմից ռազմական գործողությունների ռիսկը ցածր է անվանել։ Միաժամանակ տեղական բախումների ու սրացումների հավանականությունը պահպանվում է, սակայն այն կարելի է նվազեցնել հաստատելով երկու հանրապետությունների սահմանը։ Ըստ հայկական հետախուզության այդ ուղղությամբ ամենամեծ առաջընթացը կարելի է ձեռք բերել Երևանի և Բաքվի միջև երկկողմ բանակցությունների միջոցով։ Միևնույն ժամանակ, ԱՀԾ-ն մատնանշել է Ադրբեջանում Հայաստանի ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության համար վտանգավոր նարրատիվների տարածումը։ Խոսքը, մասնավորապես, այսպես կոչված, Արևմտյան Ադրբեջանի և արևմտյան ադրբեջանցիների, Զանգեզուրի միջանցքի, հայերի ռազմականացման մասին է։ Այդ կապակցությամբ հետախուզությունը զգուշացրել է, որ խաղաղության պայմանագրի կնքման շուրջ բանակցությունների ձգձգումը մեծացնում է Բաքվի մտադրությունների անորոշությունը։
«Բանակցություններում իրական առաջընթացի բացակայության և ԱՄՆ-ի նոր վարչակազմի ֆոնին առկա միջազգային անորոշության պայմաններում սահմանին տեղական լարվածության և էսկալացիայի ռիսկը դեռևս արդիական է և հանդիսանում է Ադրբեջանի հիմնական գործիքը ճնշում գործադրելու Երևանի վրա: Հայաստանն իր հերթին կնախապատրաստվի բոլոր հնարավոր սցենարներին բարեփոխելով բանակը, հզորացնելով տնտեսությունը, վարելով ակտիվ արտաքին քաղաքական օրակարգ և ակտիվորեն կենտրոնանալով բանակցությունների վրա»,- զեկույցից մեջբերում է արել Օրբելի կենտրոնի ավագ փորձագետ Ջոնի Մելիքյանը։
Մինչդեռ Երևանն ու Բաքուն պայմանավորվել են սկսել սահմանի հյուսիսային հատվածի սահմանազատման հաջորդ փուլը։ Կողմերն աշխատանքները կսկսեն Հայաստանի, Վրաստանի և Ադրբեջանի սահմանների հանգույցի տարածքից և հարավային ուղղությամբ կշարժվեն դեպի Հայաստանի, Ադրբեջանի և Իրանի սահմանային հանգույց։ Այս դեպքում երկու երկրների իշխանությունները հիմնվելու են օրինական հիմք ունեցող քարտեզների ու փաստաթղթերի վրա։
Հիշեցնենք, որ 2024 թվականի գարնանը Երևանն ու Բաքուն հաջողությամբ սահմանազատեցին և սահմանագծեցին Հայաստանի Տավուշի մարզի և Ադրբեջանի Ղազախի շրջանի մի քանի գյուղերի սահմանը։ Հայաստանում դա մեծ բողոքի ցույցեր առաջացրեց, երբ Բագրատ քահանա Գալստանյանի գլխավորած ընդդիմությունը կոչ արեց վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին անհապաղ հրաժարական տալ և դա նույնիսկ համեմատելով նրան Նեռի հետ: Սակայն մինչև աշուն իրավիճակը հանդարտվեց։
Ըստ Փաշինյանի սահմանների սահմանազատման նոր փուլը նպատակ ունի ամրապնդել Հայաստանի անվտանգությունը. «Այս ոլորտում մենք արդեն ունենք մի քանի սահմանազատված տարածքներ։ Կիրանցի հատվածում է սահմանազատում կատարվել: Մենք ուզում ենք այդ հատվածները դարձնել միաձույլ, ինտեգրալ, որպեսզի հատվածային չլինեն»,- ընդգծել է կառավարության ղեկավարը։
Իր հերթին, Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանն ասել է, որ սահմանի հաստատման բանակցությունները հայ-ադրբեջանական հակամարտության խաղաղ կարգավորման կարևորագույն բաղադրիչներից են։ «Մենք շահագրգռված ենք սահմանազատման գործընթացի շարունակմամբ: Ե՛վ մեր, և՛ ադրբեջանական կողմը կառուցողական ջանքեր են գործադրել, և մենք եկել ենք ընդհանուր կարծիքի»,- ասել է Միրզոյանը։
Միաժամանակ «2024» բողոքի շարժման առաջնորդներից, «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գառնիկ Դանիելյանը խորհրդարանում ելույթ ունեցած փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանին հարցրեց, թե կստացվի՞, որ սահմանազատման առաջիկա փուլում Ադրբեջանը վերցնի Հայաստանը Վրաստանին կապող ճանապարհը: «Մենք ունենք հաստատված կանոնակարգ, որտեղ հստակ նշված է, թե ինչպես են որոշումները կայացվում և ինչպես են այդ որոշումներն ուժի մեջ մտնում։ Այդ շրջանակներում դուք կարող եք գտնել ձեր հարցի պատասխանը»,- պատասխանել էր Գրիգորյանը։
Դանիելյանն ի պատասխան ասել էր, որ սպասում է կոնկրետ հարցի հստակ պատասխանի: «Ձեռք բերված պայմանավորվածությունները հրապարակված են և չեն կարող գաղտնի մնալ։ Վերջին հանդիպմանը հաջորդած պաշտոնական մամուլի հաղորդագրություն կա։ Եթե այդ համաձայնագիրը չի պարունակում այն, ինչի մասին դուք խոսում եք, ապա նման պայմանագիր գոյություն չունի»,- նշել էր Գրիգորյանը։ Հայաստանում նրա խոսքերը շատերը գնահատել են որպես պատասխանից խուսափելու փորձ։
ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր Տիգրան Աբրահամյանը հայտարարել է, որ Հայաստանի իշխանությունները ոչ թե բանակցում են Բաքվի հետ սահմանների մասին, այլ զիջումների են գնում։ «Ադրբեջանը կստանա այն, ինչ պահանջում է, իսկ Հայաստանը կունենա լրացուցիչ զիջված տարածքներ։ Իշխանություններն առաջնորդվում են վաշխառուի տրամաբանությամբ՝ բարձր տոկոսներով վաճառում են մեր հասարակության լավատեսությունը չմտածելով երկրի հեռանկարի և քաղաքացիների անվտանգության մասին»,- վստահ է Աբրամյանը։
Ինչևէ, Ռազմավարական հետազոտությունների և նախաձեռնությունների վերլուծական կենտրոնի ղեկավար Հայկ Խալաթյանը կարծում է, որ 2025 թվականին սահմանազատումը դժվար թե առաջացնի բողոքի ցույցեր, որոնք համեմատելի կլինեն 2024 թվականի իրադարձությունների հետ։ «Ներկայիս սահմանագծվող տարածքը հեռու է բնակեցված վայրերից, ուստի զանգվածային դժգոհություն չի լինի։ Բողոքի ցույցերը կարող են սկսվել, երբ կողմերը սկսեն քննարկել Հայաստանի խորքում ադրբեջանական անկլավների սահմանազատման հարցը»,- կարծիք է հայտնել փորձագետը։
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը