Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … լվացքակալ
ՖՈՏՈ
Լվացքակալի խոսակցական անվանումը շպիլկա է (ռուսերեն- шпилька և գալիս է զերմաներեն Spille՝ ասեղ բառից): Առաջին հայացքից թվում է թե այդ հասարակ կառուցվածքով ամենօրյա օգտագործման գործիքը ոչ մի առանձնահատկություն չունի: Բայց եթե խորանանք, ապա պարզվում է, որ լվացքակալի հայտնագործությունը իրենից ներկայացնում է այնպիսի հետաքրքրություն, ինչպիսին ներկայացնում են օրինակ միջնադարյան սրերի, հնագույն կերամիկակակն իրերի և այլ հայտնագործությունների պատմությունը: Լվացքակալը մակերեսորեն զննելիս իրենից ներկայացնում է այնպիսի սովորական իր, որը ոչ մի ընդհանրություն չունի մշակույթի հետ:
Սակայն հենց այդ ոչ բարդ գործիքի հայտնագործությունն է հանդիսացել հոգևոր և առարկայական մշակույթի փոփոխությունների դարակազմիկ վկան: Լվացքակալի պատմությունը սկսվել է հազարավոր տարիներ առաջ: Դրա հայտնագործման միանշանակ վարկած չկա, բայց կան առասպելներ և տեսություններ: Հնեաբանների գտածոները հաստատում են, որ այդ իրը հայտնագործել է դեռևս հնագույն մարդը: Այն իրենից ներկայացրել է կենդանիների փորոտիքով միմյանց միացված երկու փայտե տաշեղ: Իհարկե այդ իրը բացի լվացքը ֆիքսելը ծառայել է նաև այլ նպատակների համար՝ մազակալ մազերի համար, կոճակ հագուստի համար:
Այնուամենայնիվ նրա գլխավոր դերը կենդանիների կաշվից և մորթուց կարված հագուստը լվանալուց հետո կախելն է եղել կամ ծառերի վրա, կամ էլ քարանձավում կրակին մոտ: Լվացքակալների նման իրեր են եղել Հին Եգիպտոսում: Այնտեղ այն իրենից ներկայացրել է մի ծայրով իրար միացված երկու փայտիկ և օգտագործվել է կտորները լվանալուց հետո չորացման նպատակով կախելու համար: Անգլիայում համարում են, որ լվացկակալի հայտնագործությամբ աշխարհը պարտական է գնչուներին, որոնք իրերը ամրացնում են պարանին ժգուտով իրար միացված ուռենու ճյուղերով: Զսպանակներ ունեցող փայտյա լվացքակալներ Եվրոպայում հայտնվել են միջին դարերում, և դրանք արդեն իսկ նման են եղել ժամանակակից լվացքակալներին: 1832 թվականին ԱՄՆ-ում առաջին անգամ լվացքակալի արտոնագիր է տրվել: Հետագայում մինչև 1887 թվականը լվացքկալների ևս 146 արտոնագրեր է տրվել: Ընդ րում դրանք բոլորը մետաղական կամ փայտյա են եղել: 20-րդ դարի 70-ականներին հայտնվել են առաջին պլաստմասյա լվացքակալները: Իսկ սկսած 1980-ականներից սկսվել են հայտնագործվել այդ կենցաղային իրի նորանոր տեսակներ՝ մետաղական շերտերով, տարբեր տիպի զսպանակներով, П-աձև և С-աձև զսպանակներով և այլն: Ավելի ուշ սկսել են արտադրել չորս սանտիմետրանոց ամբողջական պլաստմասե լվացքակալներ, որի բացվածքը 30 աստիճան է:
Այնուամենայնիվ նշենք, որ ցանկացած դեպքում փայտյա լվացքակալները չնայած իրենց թանկությանը առավելություն ունեն պլասմասե լվացքակալների նկատմամբ: Բանն այն է, որ թաց լվացքը փայտով ֆիքսելը հեշտ է, իսկ ահա պլաստամասան եթե չունի խորդուբորդություններ շատ սահուն է, ընդ որում հեշտ է ինչպես լվացքը կորցնել, այնպես էլ հենց բուն լվացքակալը, որը շատ հեշտությամբ է դուրս պրծնում տնային տնտեսուհու օճառաջրով թրջված ձեռքերից:
Կ. Խաչիկյան
