Հայերեն
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … տասհնգյակ խաղ

ՖՈՏՈ

 Տասհնգյակը մեխանիկական գլուխկոտրուկ խաղ է: Այն իր հանրաճանաչությամբ երրորդ տեղն է զբաղեցնում աշխարհում  Ռուբիկի խորանարդից և փազլներից հետո: Տասհնգյակի դասական տարբերակը 4 x 4 քառակուսի տախտակ է 15 սալիկներով և մեկ ազատ բջիջով: Խաղի նպատակը 1-ից 15-ը թվերի շարք հավաքելն է սալիկները դաշտի երկայնքով  հորիզոնական կամ ուղղահայաց ուղղությամբ տեղափոխելով:

Երկու ամերիկացիներ են պայքարում այդ  խաղի գյուտարար կոչվելու իրավունքի համար՝ շախմատիստ Սեմ Լլոյդը և փոստատար Նոյ Չեպմանը: 1874 թվականին Նոյ Չեպմանն ընկերներին ցուցադրել է այդ գլուխկոտրուկի առաջին տարբերակը: Իսկ 1880 թվականին նա փորձել է արտոնագիր ստանալ իր գյուտի համար, բայց հայտը մերժվել է անհասկանալի պատճառներով: 1891 թվականին Սեմ Լլոյդն է հայտարարել իր գլուխկոտրուկի գյուտի մասին: Հենց նա էր մեծ ջանք ու ժամանակ գործադրել, որպեսզի նոր խաղը  նվաճի ամբողջ աշխարհը: Լլոյդը հանդես է եկել հնարամիտ կոմերցիոն քայլով: Նա հայտարարել է մրցույթ 1000 դոլար մրցանակով, թվերի շարքը հավաքող առաջին մարդու համար: Ընդ որում խաղադաշտում պետք էր փոխել միայն 14-ի և 15-ի տեղերը: Ամբողջ աշխարհն է տարվել այդ թվացյալ պարզ առաջադրանքի լուծմամբ: Բայց ոչ ոք չի շահել մրցանակը: Փաստորեն, Լլոյդը պարզապես տաղանդավոր կերպով ուշադրություն է հրավիրել Տասհնգյակ խաղի նկատմամբ, քանի որ իրականում այդ տարբերակում խնդիրը հնարավոր չէ լուծել:

Տասհնգյակ խաղը խելագարի նման արագորեն սկսել է  տարածվել: ԱՄՆ-ում այն հայտնվել է 1880 թվականի մարտին: Մեկ ամիս անց գլուխկոտրուկը հասել է Կանադա և Ֆրանսիա, իսկ ավելի ուշ Էստոնիայի, Նորվեգիայի, Շվեդիայի, Ավստրիայի, Լատվիայի, Գերմանիայի, Անգլիայի բնակիչներն են սկսել գլուխ կոտրել այդ  խնդրի լուծման վրա: Մայիսին հանելուկը հասել է Ավստրալիա, Դանիա, Մեքսիկա, Իտալիա, Նիդեռլանդներ, Նոր Զելանդիա: Այս երևույթը նույնիսկ սկսել են կոչել «տասհնգյակային խելագարություն»: Արդյունքում խաղը գնվել է միլիոնավոր խմբաքանակներով: Մարդիկ մոռացել են սննդի և քնի մասին: Որոշ ձեռնարկություններում անգամ խաղի նկատմամբ արգելք է մտցվել. աշխատողներին չի թույլատրվել աշխատանքի ժամանակ այն խաղալ, քանի որ մարդիկ  պարզապես մոռանում էին իրենց պարտականությունների մասին:

Տասհնգյակ գլուխկոտրուկի ալգորիթմն այն է, որ եթե թվերի ճիշտ շարքը խառնվում է սալիկները դաշտով տեղափոխելով, ապա խնդիրը լուծում ունի: Բայց, եթե դրանք հանվեն դաշտից և վերադասավորվեն ցանկացած հերթականությամբ, ապա հանելուկը կարող է լուծվել միայն կես դեպքերում: Այդ դեպքում լուծումը միայն խաղադաշտը 360 °-ով պտտելը և սալիկները թափելն է: Մաթեմատիկոսներն անգամ համապատասխան հավասարումներ են ստեղծել, որոնցում  հաշվարկել են որոշակի զուգորդումների լուծման հնարավորությունները:

Գոյություն ունեն տասհնգյակ գլուխկոտրուկի շատ  տարբերակներ: Ոմանց մեջ թվերի փոխարեն հարկավոր է նկար հավաքել: Մյուսներում տառեր են օգտագործում: Հետաքրքիր տարբերակ է «Կախարդական քառակուսի»-ն , որտեղ յուրաքանչյուր շարքի թվերի գումարը պետք է հավասար լինի նույն թվին: 1960-ականներից ի վեր Տասհնգյակի տարբեր տարբերակներ են օգտագործվել արհեստական ինտելեկտի հետազոտություններում: Այս գլուխկոտրուկը դասական խնդիր է եվրիստիկական ալգորիթմների մոդելավորման համար:
 
Կ. Խաչիկյան

Սևակը ընտանիքի կրտսեր որդին էր․ մանրամասներԶինծառայողի դի է հայտնաբերվել Իրանը մնում է Մերձավոր Արևելքում անկայունության միակ աղբյուրը. Ռուբիո Սաուդյան Արաբիան միջնորդ կլինի ՌԴ-ԱՄՆ, այնուհետ՝ ՌԴ-Ուկրաինա բանակցություններում Ադելիա Պետրոսյանը՝ Ռուսաստանի Գրան պրիի եզրափակչի հաղթող Ուկրաինան ոչինչ չգիտեր Սաուդյան Արաբիայի բանակցությունների մասին և չի ճանաչի դրանք․ Զելենսկի Լավրովը հայտարարել է Ուկրաինային տարածքային զիջումներ անելու անհնարինության մասին Հայաստանի ֆուտբոլի հավաքականը նոր գլխավոր մարզիչ ունի․ ո՞վ է նա Որ հասցեներում ջուր չի լինի «Փեթակի» խաչմերուկում բախվել են «Chevrolet» ու «Nissan X-Terra»-ն 37-ամյա Արթուր Ա․-ն կյանքից հեռացավԹենիսիստ Էլինա Ավանեսյանն առաջադիմել է դասակարգման աղյուսակում Ո՞վ է Նոր Հաճնում ինքնասպան եղած տղամարդըՀարձակման է ենթարկվել Վրաստանի նախկին վարչապետը Ջերմաստիճանը կնվազի 10-14 աստիճանով. սպասվում են ձյան տեղումներԻջևանի Կայանավան բնակավայրում գործարկվելու է էլեկտրական շչակ Միացյալ Թագավորությունը պատրաստ է իր զորքերը տեղակայել ուկրաինական տարածքում Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … զիկկուրատներԱյսօր առանց տեղումների եղանակ է սպասվում ««Մենք չափազանց բարի ենք եղել նրանց նկատմամբ». ինչո՞ւ են Ալիևն ու Փաշինյանն այդքան ատում Ռուսաստանը» «Փաշինյանի ստոկհոլմյա՞ն համախտանիշը, թե՞ դավաճանություն Հայաստանին»Մյունխենում Փաշինյանը հանդիպել է միայն յուրային սփյուռքահայերինՄյունխենում Հայաստանի հարցը քննարկել են առանց մեզ Արտակարգ դեպք՝ Արարատի մարզում․ 6 հոգանոց ընտանիք է հոսպիտալացվելՆոր մարտահրավեր Աբխազիայում. Գունբայի մրցակիցը թուրքամետ գործիչն է Հայաստանի Վեդու շրջանի տարածքում խփվել է ադրբեջանական МиГ-21 ինքնաթիռը․ պատմության այս օրը (17 փետրվար)«Գազպրոմ Արմենիա»-ն հայտարարում էՌԴ ՊՆ-ն՝ ծանր գիշերվա մասինՀՀ տարածքում կան փակ ավտոճանապարհներ Հայաստանը ոչ թե ԵՄ, այլ իրականում Թուրքիա է շարժվում. Աբրահամյան 5,4 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է գրանցվելՀայաստանը «Եվրատեսիլ 2025» երգի մրցույթում կներկայացնի Պարգը Դոլարը զիջում է դիրքերըՄահացել է Ավետիք ԻշխանյանըՀոսանքազրկումներ` Երևանում և մարզերում Լարսը փակվեցՄասկը հայտնել է, որ երկուշաբթի կներկայացվի «Երկրի վրա ամենախելացի արհեստական ​​բանականությունը» Երևան-Սևան ավտոճանապարհին հրդեհ է բռնկվել «Audi» մակնիշի ավտոմեքենայում Իսրայելն ու Ամերիկան ​​ուս ուսի են կանգնած՝ դիմակայելու Իրանի սպառնալիքին․ Նեթանյահու Բայրամովը և Ֆիդանը քննարկել են հայ-ադրբեջանական կարգավորումը Ավստրիայում սիրիացին, «Ալլահ աքբար» բղավելով, դանակով հարձակվել է անցորդների վրա. կա զոհ Ամերիկացի բլոգերը հայտնել է «Մասկի 13-րդ երեխային» լույս աշխարհ բերելու մասինՄեծ Բրիտանիան 2,5 միլիարդ ֆունտ ստերլինգ կներդնի պողպատի արդյունաբերության մեջ՝ ի պատասխան Թրամփի մաքսատուրքերի Կենդանակերպի խորագիր. ի՞նչ է ասցենդենտը եւ ինչո՞ւ է այն այդքան կարեւոր Զելենսկին ասել է, որ ԱՄՆ-ի հետ հազվագյուտ հանածոների մասին համաձայնագիրը չի պաշտպանում Ուկրաինայի շահերը «Ռեալ»-ը կբողոքարկի Բելինգհեմի կարմիր քարտը Երևանի բնակարաններից մեկում հայտնաբերվել է տղամարդու դի, կողքին՝ «Մակարով» տեսակի ատրճանակ ԱՄՆ-ն Իսրայել է առաքել ավելի քան 900 կգ քաշով MK-84 ռումբերի խմբաքանակ Կուրսկի մարզում Ուկրաինայի ԶՈւ–ի կnրուստները գերազանցում են 61 հազարը․ ՌԴ ՊՆ Թրամփը ցանկացած պահի կարող է այցելել Ռուսաստան. Պեսկով
Ամենադիտված